De Historische Kring Eemnes vertelt
De brug over de Eem
Eemnes wordt aan de noorzijde begrenst door de rivier de Eem, een natuurlijke barrière, die al eeuwen lang wordt genomen door een pontje naar Eemdijk en de brug over de Eem bij Eembrugge.
Eembrugge is nu een buurtschap wat gedeeltelijk in valt binnen de gemeentegrens van Baarn (het gedeelte waar de brug ligt) en Eemnes.
Uit onderzoek blijkt dat er al vóór 1300 een brug bij, wat toen Emebrucge werd genoemd, bestond.
Eembrugge was toen een belangrijke nederzetting, dat stadsrechten had gekregen. Tegenover de verkregen stadsrechten stond wel de verplichting voor de bewoners van Eembrugge om de brug over de Eem te onderhouden.
Het werd in 1360 een tolbrug die van belang was voor de bisschop van Utrecht, Jan van Arkel, om zijn kasteel gelegen aan de Bunschoterkant en direct nabij de Eem, te kunnen bereiken. Helaas is dit kasteel rond 1706 gesloopt en thans is het perceel weiland.
Het onderhoud van de brug werd betaald uit een deel van de tolgelden (de helft werd afgestaan aan de bisschop) en de tekorten moesten worden aangevuld door de omliggende gemeenten (‘gerechten’) Eembrugge, Eemnes, Baarn en Bunschoten.
In 1602 werd de brug een watertol; niet alleen de passanten over de brug maar óók de schepen die voeren over de Eem moesten bij het passeren tot betalen. Uitgezonderd van tolheffing waren de inwoners van de omliggende gemeenten en Amersfoort.
In 1884 moest de brug noodzakelijkerwijs worden hersteld en in verband daarmee kon de brug tijdelijk niet worden gebruikt. Voor passanten is toen een pontdienst ingesteld. De oversteek met de pont was toen wat lastiger: “Met ’t oog op den steilen oever is het niet raadzaam van dat middel gebruik te maken tusschen zonsonder- en opgang. Zwaar geladen wagens zullen bij passage af- en opgeladen moeten worden, redenen, waarom men wordt geraden, aldaar de Eem zoo min mogelijk over te gaan”.
In 1893 werd de Eembrug verbouwd en in 1900 vernieuwd. De bestaande houten brug, met één ophaalbare klep, werd vervangen door een deels nieuwe ijzeren brug met dubbele klapbrug. De doorvaarwijdte werd tevens verbreed van ruim 6 meter naar 8 meter. Naast de omliggende gemeenten betaalden ook de gemeenten Amersfoort, de provincie Utrecht en het Rijk mee aan de kosten die eerder werden begroot op zo’n f 2000,-.
De brug werd op woensdagmorgen 4 juli om half tien geopend ‘met een hartelijke toespraak’ van de burgemeester van Baarn, baron d’Aulnis de Bourouill, waarna hij de brug voor het publiek voor open verklaarde.
De tolheffing voor het wegverkeer werd in 1930 afgeschaft en in 1941 gebeurde hetzelfde voor de scheepvaart.
In 1945 werd de brug door de Duitsers vernield, maar niet onbruikbaar gemaakt. Herstel volgde en in 1960 werd vanwege het toenemende verkeer 100 meter zuidelijker in de Eem een zwaardere nieuwe brug gerealiseerd. De nog bestaande oude brug werd in 1961 afgebroken.
In 1981 werd naast de brug een fietsbrug gemaakt. Daarna, in 1993, werd het houten wegdek vernieuwd en sedert 2007 werd overgegaan op afstandsbediening. Sedertdien wordt de brug op afstand bediend met behulp van camera’s en microfoons.
foto, Bouw van de nieuwe brug in de Eem in 1900